رنگرزی پارچه
رنگرزی پارچه یکی از علوم و صنایع پرکاربرد در جامعه امروزی به شمار میرود. اگر برای دانستن ویژگیهای مختلف رنگرزی کنجکاو هستید و میخواهید تا انواع روشهای آن را بدانید، بهتر است که این مقاله را تا انتها مطالعه کرده و لا به لای متون آن، به دنبال پاسخ پرسشهای خود بگردید.
ما در این مقاله به بررسی الیاف مختلف پرداخته و خواص هر کدام را به صورت جداگانه، بررسی میکنیم
انواع روشهای رنگرزی در پارچه
در رنگرزی به همهی مواد شیمیایی یا طبیعی که قابلیت رنگرزی منسوجات و الیاف را دارند، مادهی رنگزا میگویند. در این مرحله رنگ مخصوص ما پس از اینکه خشک شد نباید بر اثر حرارت و شستشو از بین برود. رنگها بوسیلهی شیوههای مختلف و متنوع، مراحل تولید منسوجات برروی آنها انجام میشود.
فهرست مطالب
رنگرزی سنتی
رنگرزی سنتی به رنگرزی گفته میشود که بدون استفاده از مواد شیمیایی و صنعتی صورت می گیرد. در شیوههای سنتی از ابزار آلات استفاده نمی شود و فقط با وسایل دستی این عمل انجام می شود. بعلاوه، نوع رنگ های به کار رفته در آنها کاملا طبیعی می باشد .برای رنگرزی از گیاهان، برخی حشرات، مواد کانی مثل پوست گردو، پوست انار، رناس، وسمه، نیل، چای و قهوه، قرمز دانه، اسپرک و …استفاده میشود.
در رنگرزی سنتی معمولا از پاتیلها و دیگهای بزرگ برای رنگ کردن کالاهای نساجی استفاده میشود به این صورت که پارچهها و الیاف در رنگهای داخل دیگ غوطه ور میشود تا به تمام تار و پود آنها نفوذ کند. و در آخر پارچه یا نخ از دیگ بیرون آورده شده و خشک میشود. در رنگرزی سنتی برای رنگ کردن از مواد رنگزای طبیعی استفاده میشود.
کیفیت و تنوع رنگ و مقاومت رنگها در این روش رنگرزی به نسبت نوع صنعتی آن کمتر بوده است و برای تعداد بالا انتخاب خوب و مناسبی نخواهد بود. رنگرزی سنتی به علت تفاوت هایی که در مکانهای مختلف دارای فرمول مشخصی است. زمانی که ابریشم یا پشم با مواد گیاهی رنگرزی میشود، زیبایی و جذابیت خاصی به وجود میآید که با گذشت زمان و بر اثر استفاده و قرار گرفتن در مقابل نور خورشید، مواد قلیایی ودیگر مراحل لازم نه تنها از ارزش آن کم نمیشود بلکه باعث درخشندگی و ثبات آن میشود.
رنگرزی صنعتی
با پیشرفت علم و دانش و تکنولوژی بالا رنگرزی سنتی کم کم جای خود را به رنگرزی صنعتی داد تا بتواند بیشتر از ماشین آلات و دستگاهها برای رنگرزی پارچها و البسه استفاده کند.
به عملیاتی که در کارگاهها و کارخانجات رنگرزی بوسیلهی ماشینهای رنگرزی انجام میشود، رنگرزی صنعتی میگویند. برای این کار از ماشین آلات صنعتی و مخصوص در امر رنگ کردن پارچه استفاده میشود. در این روش به جای استفاده از پاتیلهای مسی از دیگهای بخار که همان نقش را ایفا میکند استفاده میشود. اولین ماشینهای رنگرزی از ابزار بسیار سادهای ساخته میشدند ولی کم کم و با گذشت زمان پیشرفت های زیادی در این صنعت پدید آمد و ماشینهای خودکار و مدرن برای رنگرزی ساخته شدند.
در این شیوه از رنگهای بخصوصی به کار گرفته شده و با توجه به حرارت دهیهای مناسب و تثبیت کنندههای بالا، در آخر کیفیت رنگشان بسیار افزایش مییابد و با شستشو کردن دچار تغییر نخواهند شد. امروزه در صنعت نساجی ،ماشینهای رنگرزی به دلیل سرعت عمل بیشتر، کیفیت مرغوب تر و مصرف رنگ کمتر، کاربرد بیشتری پیدا کرده است.
رنگرزی پارچه با رنگهای طبیعی
به علت های مختلفی هنوز از رنگهای طبیعی در کارخانجات سنتی برای رنگرزی استفاده میشود. این رنگرزها ریشهی طیبعی دارند و به شیوههای خاصی از برخی مواد معدنی، گیاهان و حتی جانوران تولید میشوند. این رنگ ها از رنگ های مصنوعی کمی گران تر هستند. از مهمترین ویژگیهای رنگ های گیاهی این است که هر چه از تاریخ مصرف آنها بگذرد کیفیت و جلای آن نیز بهتر میشود.
از متداول ترین رنگهای طبیعی در این صنعت می توان به روناس ، اسپرک، زعفران، پوست گردو، بابونه، چغندر و برگ مو نام برد. همچنین از رنگ هایی که منشا حیوانی دارند در این صنعت به کار می رود. مثلا از بدن حشره ای به نام Coccus cati قرمز دانه بدست میآیدکه برای رنگ کردن پارچه از آن میشود استفاده کرد.
همینطور برای تهیه رنگ زرد برای پارچه میتوان از گل میمون استفاده کرد که در صنعت قالی بافی بیشتر کاربرد دارد و یا برای درست کردن رنگ آبی از گیاه وسمه بهره ببریم که در شهرهای دزفول و شوشتر کشت می شود. کلا میتوانیم بگوییم که در برخی از گیاهان مواد رنگی در ریشه ،برخی در پوست ساقه، در گل ، در برگ، برخی در پوست میوه می باشد. قسمتهای رنگزای گیاهان بعد از جمع آوری در سایه خشک میشوند و به صورت آسیاب شده، درون کیسههای پارچهای یا ظروف نفوذ دار در جای خشک و سایه نگهداری میشود. در رنگرزی با این روش از دیگ، همزن و دماسنج استفاده میشود. درنهایت از موادی مثل آمونیاک و نمک زاج نیز برای تثبیت کنندگی رنگ آنها استفاده میشود. رنگرزهای طبیعی در مناطق مختلفی از کشور کشت میشوند که براساس شرایط آب و هوایی و نوع گیاهانی که در هر منطقه میروید، متفاوت هستند.
رنگرزی توده ای
این روش رنگرزی برای رنگرزی الیاف پشمی به کار می رود.در اینجا الیاف قبل از ریسیدن رنگ میشوند. برای این کار الیاف استیپل در داخل یک محفظهی سربسته قرار میگیرندو محلول رنگینه از داخل آنها عبور داده میشود.با اینکه محلول رنگینه مقدار زیاد پمپ میشود ولی شاید رنگ به طور کامل در الیاف نفوذ نکند و بعضی از قسمت های الیاف به خوبی رنگ نگیرند.
رنگرزی دسته ای الیاف
این روش رنگرزی برای رنگرزی الیاف پشمی به کار می رود.در اینجا الیاف قبل از ریسیدن رنگ میشوند. برای این کار الیاف استیپل در داخل یک محفظهی سربسته قرار میگیرندو محلول رنگینه از داخل آنها عبور داده میشود.با اینکه محلول رنگینه مقدار زیاد پمپ میشود ولی شاید رنگ به طور کامل در الیاف نفوذ نکند و بعضی از قسمت های الیاف به خوبی رنگ نگیرند.
رنگرزی پارچه
در این روش، با توجه به رنگ هدف، دسته های کوچکی از پارچههای رنگ شده با رنگهای طبیعی، دوباره رنگ میشوند. و این به دلیل انعطافپذیری پارچه میباشد.
رنگدانههای محلول یا رنگرزی پلیمری
این شیوه برای رنگرزی الیاف مصنوعی به کار برده میشود، که در آن قبل از اینکه فیلامنتهای مصنوعی از رشته سازها خارج شوند، رنگینه به محلول اولیه (خورده شده به رشته سازها) افزوده میگردد. در این روش رنگ الیاف رنگ شده ثابت میماند، به خاطر این که رنگدانه هایی که در این روش استفاده میشود به ثبات رنگ معروف هستند.
رنگرزی لباس
در این روش رنگرزی، رنگ آمیزی برروی محصولات آماده شده مثل جوراب، ژاکت، انواع پوشاک و البسه صورت می گیرد. در این مرحله چند تکه لباس به طور کاملا آزادانه در داخل یک شبکه نایلونی پیچیده شده وبعد در یک وان پر از مواد رنگی که دارای یک پدال متحرک موتوری است قرار میگیرند.با حرکت پدال رنگ برروی لباسها پاشیده میشود.
رنگرزی تک حمام
در این روش پارچه را به شکل پهن باز کرده و توسط پد کردن رنگ را با پارچه انتقال میدهند. که این مرحله با یک فرآیند تک حمامه یا دو حمامه انجام میشود. در یک فرآیند تک حمامه مواد قلیایی در همان حمام قرار میگیرند. پس از این مرحله کالای آغشته شده در معرض فرآیند تثبیت قرار میگیرد که بیشتر با گرمای خشک بخار شده و بعد از آن مرحله شست و شوی انجام میشود. برای روش تک حمام، پد کردن با رنگهای دیسپرس و راکتیو با مواد شیمیایی و مواد کمکی، خشک کردن با اشعه مادون قرمز، تثبیت حرارتی، پد استیم، شستو کردن و خشک کردن انجام میشود.
رنگرزی دو حمام
در این روش توسط پد کردن، رنگ را به پارچه مربوطه انتقال میدهند. در این فرآیند مواد قلیایی از حمام دوم به پارچه افزوده میشود و بعد از آن وسیلهای که آغشته شده وارد مراحل تثبیت میشود و درآنجا بخار شده و در نهایت وارد مرحلهی شست و شو میشود. روش دو حمام دو مرحله دارد که مرحلهی اول برای جزء پلی استر: خشک کردن با اشعه مادون قرمز، تثبیت حرارتی، آغشته سازی با رنگزای دیسپرس همراه مواد تعاونی، پد خشک، شست و شو، خشک کردن انجام میشود. مرحله دوم برای جزء پنبه: پد کردن با رنگزای راکتیو همراه با مواد تعاونی، خشک کردن با اشعه مادون قرمز، تثبیت حرارتی، پد استیم، شست و شو، خشک کردن صورت میگیرد.
رنگرزی پنبه/ ویسکوز و دیگر مخلوطهای نخهای پنبهای
ماده اولیه الیاف ویسکوز، از خمیر و یا لینترهای پنبه تهیه میشود. مواد اولیهای که برای ساخت الیاف ویسکوز ریون از آن استفاده میشود، از تنه درختان به دست میآید. برای به دست آوردن الیاف ویسکوز از تنه درخت، ابتدا باید چوب این درختان را به قطعههای کوچک تقسیم کنیم، سپس آنها را در محلول بیسولفید کلسیم قرار داده و به وسیله بخار، به مدت ۱۲ الی ۱۴ ساعت در شرایط پخت قرار میدهیم. در مرحله بعدی، با فرو بردن خمیر چوب در آب، آن را به کلی از دیگر مواد جدا میکنیم. زمانی که با این روش اقدام به تولید ویسکوز ریون کنیم، محصول نهایی ما حدود ۹۴ الی ۹۶ درصد از سلولز خواهد بود.
خصوصیات الیاف ویسکوز ریون
در روش تولید الیاف ویسکوز ریون، به دلیل تغییرات ناشی از هیدرولیز و اکسیداسیون که روی زنجیرههای پلیمری اعمال میگردد، باعث کاهش مقاومت و استقامت آنها میشود. خوشبختانه پیشرفت تکنولوژی در صنعت امروزه، به داد صنعت رنگرزی پارچه رسیده و شما میتوانید با کنترل دقیق تمامی مراحل تولید، از بروز خسارات جلوگیری کرده و الیافی مستحکم و قوی را برای خود در انتها، تولید نمایید. الیاف ویسکوز از خصوصیت اتوپذیری بالایی برخوردار هستند و این مسئله میتواند موجب محبوبیت بیشتر آنها باشد. هرچند که بهتر است به این نکته دقت کنید که این الیاف اگر به مدت طولانی در معرض گرما و حرارت باشند، ممکن است تغییر رنگ داده و دیگر برای استفاده مناسب نباشند.
خواص فیزیکی انواع الیافهای سلولوزی
همانطور که اطلاع دارید، الیاف سلولوزی مختلف بر اساس نحوه ساخت و ویژگیهای ذاتیشان، خواص فیزیکی مختلفی را در بر دارند. دانستن خواص فیزیکی آنها به ما در انتخاب بهتر الیاف کمک کرده و باعث میشود تا نهایت بهره را از این الیاف ببریم.
نوع الیاف
|
مرطوب
|
خشک
|
کشیدگی (%)
|
رطوبت بازیافته (%)
|
جذب آب (%)
|
---|---|---|---|---|---|
ویسکوز
|
15 – 10
|
26 – 22
|
25 – 20
|
13
|
90
|
مودال
|
21 – 19
|
36 – 34
|
15 – 13
|
12/5
|
75
|
لیوسل
|
38 – 34
|
42 – 40
|
15 – 13
|
11/5
|
65
|
کتان
|
30 – 26
|
24 – 20
|
9 – 7
|
8
|
50
|
رنگرزی مخلوط الیاف پلی استر / نایلون
مخلوط الیاف پلی استر و نایلون مقاومت بسیار بالایی دارند و استفاده از آنها در صنعت پارچهسازی، بسیار متداول و رایج است. از ترکیب ۵۰ به ۵۰ این الیاف در ساخت فرش استفاده زیادی میشود و این مخلوط یکی از مخلوطهای بسیار پرطرفدار در فرشبافی آمریکا به شمار میرود. هرچند که جذب رنگ در نایلون بسیار بیشتر از پلی استر است، اما نرخ یکنواختی رنگرزی در پلی استر بالاتر از نایلون بوده و این مسئله، تعادل مناسب و مفیدی را میان این دو الیاف برقرار خواهد کرد.
بروز رسانی در تاریخ 25 بهمن 1401